SPRAWOZDANIE Z PRÓBY IDENTYFIKACJI WRAKU OKRĘTU PODWODNEGO
Latem 1993 roku, podczas operacji oczyszczania i porządkowania dna Morza Północnego, prowadzonej z ramienia "Norwegian Petroleum Directorate" (Oljedirektoratet) odkryto na nim wrak zatopionego okrętu podwodnego. W trakcie jego badania nakręcono m. in. filmy wideo z użyciem zdalnie sterowanego pojazdu podwodnego ROV [1]. Następnie, w oparciu o wspomniane filmy, podjęto próbę identyfikacji zatopionego okrętu. W niniejszym sprawozdaniu zawarto kilka opinii i wniosków, które mogłyby być pomocne przy ostatecznej identyfikacji znalezionego wraku.
Uwagi ogólne:
1. Znaleziony wrak leży na dnie w pozycji normalnej (tj. na równej stępce) z kioskiem skierowanym pionowo do góry. Głębokość w tym miejscu wynosi ok. 185 m. Oś wzdłużna kadłuba niemal dokładnie pokrywa się z osią wschód-zachód, przy czym po stronie wschodniej znajduje się dziób, a po zachodniej - rufa wraku.
2. Nakręcony film wideo ukazuje tylko jedną (prawą) burtę wraku oraz częściowo widok (pokładu) z góry. Zdjęcia wraku zostały wykonane z pewnej odległości i niektóre z nich są nieostre. Z tego powodu widoczne są jedynie nieliczne szczegóły osprzętu.
3. Odkryty obiekt jest wrakiem typowego okrętu podwodnego używanego podczas II wojny światowej.
4. Okręt ten ma bardzo charakterystyczny dziób (z urządzeniem do przecinania sieci) co może wskazywać na jego pochodzenie z jednej ze stoczni holenderskich. Ponieważ jednak podstawowa dokumentacja dotycząca okrętów utraconych lub zaginionych w tym obszarze morza [2] podczas II wojny światowej wciąż nie jest kompletna, nie można całkowicie wykluczyć innego pochodzenia jednostki.
5. Nie zaobserwowano znaczniejszych uszkodzeń kadłuba wraku, z wyjątkiem jego części dziobowej. W kadłubie lekkim są liczne dziury, spowodowane korozją; liczne płyty poszycia kiosku zostały oderwane (prawdopodobnie wskutek prowadzonych połowów). Jedynie we wspomnianej części dziobowej zaobserwowano rozległe uszkodzenie. Jego rozmiary wydają się być zbyt duże, by przyjąć, że powstało ono jedynie wskutek uderzenia kadłuba o dno morza (bowiem przedmiot tak opływowy, jak kadłub okrętu podwodnego opada swobodnie na dno wahadłowo, a nie pionowo w dół z dużą szybkością). Wspomniane uszkodzenie w części dziobowej spowodowane zostało prawdopodobnie wybuchem miny lub torpedy i mogło być przyczyną zatonięcia okrętu. Należy jednak mieć na uwadze, że (jak już wspomniano) nie została zbadana lewa burta kadłuba wraku, wobec czego powyższy wniosek nie może być traktowany, jako ostateczny.
6. Dwie spośród jednostek znajdujących się na liście okrętów zaginionych w tym rejonie morza podczas II wojny światowej posiadały na dziobach urządzenia do przecinania sieci (jak wspomniano w p-kcie 5), tym samym pozostając w orbicie zainteresowania. Oba wspomniane okręty zostały zbudowane przed wybuchem II wojny światowej w Holandii. Są to - holenderski "O-22" i polski "Orzeł". Dokumentacja dotycząca obu tych jednostek (całkiem spójna i dokładna w przypadku "Orła" i ogólna dla okrętu holenderskiego) została skompletowana. Została ona też wykorzystana do analizy elementów wyposażenia wraku, widocznych na wykonanym pod wodą filmie wideo. Analiza została ograniczona tylko do dwóch wyżej wymienionych okrętów podwodnych.
Analiza elementów wyposażenia wraku, widocznych na filmie wideo:
1. Na podstawie współrzędnych długościowych pokazanych na taśmie wideo można oszacować długość wraku na ok. 75-80 m (dziób - 650057E, rufa - 640979E) [3]. Oba okręty miały całkowitą długość mieszczącą się w tych granicach ("O-22" - 77,7 m., "Orzeł" - 84 m). Wrak wydaje się jednak zbyt krótki, jak na okręt polski.
2. Wrak ma w części dziobowej przecinak do sieci z zębami w części górnej. Oba wchodzące w rachubę okręty posiadały tego rodzaju urządzenia.
3. Okręt polski miał przy końcu górnej części przecinaka sieci prowadnicę holowniczą, podczas gdy na okręcie holenderskim przecinak sieci przechodził nad pokładem i umocowany był na wspornikach [fot. 1]. Na wraku w ogóle nie widać tych elementów wyposażenia. Mogły one zostać zerwane przez sieć rybacką, lecz w przypadku okrętu polskiego jest to mało prawdopodobne (prowadnice holownicze bywają bardzo solidnie zamocowane do kadłuba i trudno o nie czymkolwiek zaczepić).
4. Łańcuch kotwiczny jest wyciągnięty z komory łańcuchowej (wskutek prowadzonych połowów?) i leży wzdłuż kadłuba. Wychodzi z kluzy po lewej burcie, co odpowiada usytuowaniu kluz na obu okrętach.
5. Za kioskiem, w kadłubie lekkim wraku zaobserwowano zawór z dołączoną rurą (pozycja 65 00 01 E, tj. ok. 50-55 m od dziobu). Zawory takie mogły znajdować się w tym miejscu na obu okrętach. [UWAGA: może chodzić o właz z szybem??]
6. Nieco dalej w kierunku rufy, w kadłubie lekkim znajduje się okrągły pojemnik lub rura [zob. fot. 2]. Może to być wyrzutnia torped ("Orzeł" miał za kioskiem dwie obracalne wyrzutnie torped [4]) lub jakiś inny element wyposażenia.
7. Właz na rufie. Na obu okrętach włazy ewakuacyjne znajdowały się w rufowej części kadłuba. Usytuowanie włazu odpowiada pozycji zaworu zaobserwowanego na wraku.
8. Uskok rufowy (częściowo zniszczony) wydaje się niezbyt wysoki (ok. 1 m). Nie widać pokryw rufowych wyrzutni torpedowych. "Orzeł" miał na rufie po obu burtach po dwie wyrzutnie torped ze schowanymi pokrywami i uskok rufowy wysokości 2 metrów. "O-22" miał na rufie po jednej wyrzutni torpedowej na każdej burcie. Uskok rufowy na okręcie holenderskim był niższy i bardziej wydłużony, niż na "Orle" [fot. 3].
9. Szyb działka i szyb wejściowy w kiosku. Na wraku widać dwa szyby (bez pokryw). Szyb bliższy dziobu jest wyższy i ma większą średnicę (jest to prawdopodobnie szyb działka). Otwarta (jak się wydaje na prawą burtę) pokrywa na wierzchu szybu bliższego rufy (niższego i o mniejszej średnicy) może być włazem dodatkowego szybu wejściowego. Takie rozwiązanie (dwa oddzielne szyby) różni się całkowicie od zastosowanego na "Orle"; miał je za to okręt holenderski, jednak właz otwierał się inaczej (w stronę rufy).
PODSUMOWANIE I WNIOSEK KOŃCOWY
Odnaleziony obiekt na pewno nie jest wrakiem polskiego okrętu podwodnego "Orzeł", ponieważ zbyt wiele szczegółów konstrukcji nie pasuje do niego.
Wrak wydaje się być pozostałością holenderskiego okrętu podwodnego "O-22". Niektóre szczegóły, widoczne na wraku, powinny zostać porównane ze szczegółowymi rysunkami okrętu.
Dr inż. Wojciech Kauczyński,
Naval architect (architekt okrętowy?)
Trondheim
Przypisy tłumacza:
[1] ROV to zapewne skrót od Remotely-Operated Vehicle. Skrót ten wymawia się, jak AR-O-VI, co przywodzi na myśl pojazd, wymieniony (fonetycznie) i opisany w sławnym już liście, skierowanym do p. M. Nowaka i swego czasu zacytowanym w całości na Stronie.
[2] Chodzi o Morze Północne.
[3] Współrzędne te zapisane są w systemie "nafciarskim" i jak widać nie do końca odpowiadają współrzędnym geograficznym.
[4] "Orzeł" miał dwie podobne, obracalne wyrzutnie torped także przed kioskiem.
Tak to wygląda w nieprzejrzanym przekładzie. Jak będzie w Artykułach i przejrzane, to pewnie trzeba będzie usunąć ten post, jako przydługi?...
Edytowany przez Stary_Wraq dnia 16-03-2009 13:44
